John Stevens Henslow (1796–1861)
Henslow was ’n akademikus met ’n wye belangstelling. Nadat hy in 1818 afstudeer het, het hy geologiese ekspedisies na die Isle of Wight (saam met Adam Sedgwick) en die Isle of Man meegemaak. In 1822 is hy as professor in mineralogie aan die universiteit van Cambridge aangewys – ’n pos waaruit hy bedank het nadat hy in 1825 by dieselfde universiteit aangewys is as professor in plantkunde. Intussen is hy in 1824 as ’n Anglikaanse predikant georden.
As stigter van die universiteit van Cambridge se Botaniese Tuin, het Henslow in 1821 begin om ’n gedroogde plantversameling van die hele Britse planteryk bymekaar te maak.1 Sy doel was om ‘die perke van verandering (aanpassing) binne die ‘geskape’ spesies te ontleed’. Hy het die perke van verandering gebruik om spesies te definieer deur ’n gebruik waarna hy as kollasie verwys het, m.a.w. ’n vergelyking van die veranderde of aangepaste spesie met die oorspronklike. Hierin het hy die standpunt gehandhaaf dat spesies nie evolueer nie, maar wel die vermoë het om binne perke deur verandering aan te pas.
In sy outobiografie het Darwin geskryf dat sy vriendskap met Henslow, meer as enigiets anders, sy hele loopbaan beïnvloed het. Dit het begin toe Darwin ’n voorgraadse student was en een van Henslow se lesings in 1828 bygewoon het. Daarna het hy Henslow se vyf-week-lange plantkunde kursus drie keer bygewoon – in 1829, 1830 en 1831.
As deel van die lesings het Henslow uitstappies in die Cambridge-omgewing gereël. Darwin het so baie tyd hiér deurgebring dat van die ander lektore na hom verwys het as ‘die man wat saam met Henslow wandel’. In sy outobiografie skryf Darwin van Henslow: ‘Hy was diep godsdienstig, en so ortodoks dat hy my eendag vertel het dat hy gegrief sou wees as één woord van die 39 Artikels 2 sou verander’.
Henslow se hipotese
Ten spyte hiervan was Henslow met ’n lang, komplekse geologiese geskiedenis wat nie maklik met Genesis vergelyk kon word nie, versoen – behalwe in ’n algemene, figuurlike sin. In sy enigste publikasie, ‘The Flood’ (1823), het Henslow ’n hipotese vir ’n natuurlike verklaring vir die Vloed ter tafel gelê – ’n katastrofiese komeetbotsing met die aarde.
In 1831 was dit juis Henslow wat sy nuut-afgestudeerde student, Charles Darwin, voorgestel het vir die posisie as naturoloog om kaptein Robert Fitzroy aan boord van die HMS Beagle op die opname-ekspedisie na Suid-Amerika te vergesel. Ter voorbereiding het Henslow egter vir Darwin op ’n geologiese ekskursie na Noord-Wallis saam met prof. Adam Sedgwick gestuur.
Adam Sedgwick (1785–1873)
Sedgwick was nog ’n akademikus wat as Anglikaanse predikant bevestig is (1818) voordat hy tot professor aan die Universiteit van Cambridge as die hoof van geologie verkies is. Gemeet aan vandag se standaarde was hy nie juis ’n evangelis of ’n jong-aarde-skeppingsleerder nie, maar tog ook nie ’n evolusionis nie. Sy geologiese oortuiging was katastrofisties,3 en hy het in ’n reeks bonatuurlike skeppingsaksies oor ’n lang uitgestrekte geskiedenis geglo.
Vandag sou hy bekend staan as ’n progressiewe skeppingsleerder. Interessant genoeg kon hy nie die anomalie van geloof in ’n jong menslike oorsprong, teenoor ’n ou ouderdom vir gesteentes, raaksien nie. Aldus skryf hy: ‘Die geoloog…sien ’n lang opeenvolging van monumente wat elk moontlik ’n duisend eras kon neem om te ontvou’.
Alhoewel Sedgwick ’n ou-aarde-geoloog was, was hy gekant teen enige vorm van biologiese evolusie.
Toe Robert Chalmers in 1844 sy eie teorie oor evolusie (of transmutasie) anoniem publiseer in sy ‘Vestiges of the Natural History of Creation’,4 het Sedwick die werk afgeskiet in ’n brief aan Charles Lyell: “If the book be true, the labours of sober induction5 are in vain; religion is a lie, human law is a mass of folly, and a base injustice; morality is moonshine; our labours for the black people of Africa were works of madmen; and man and woman are only better beasts!”
Sedgwick se siening van Darwin se boek
Sedgwick was net so sarkasties rakende Darwin se ‘Origin of Species’ in 1859. In ’n brief aan Darwin sê hy: “I have read your book with more pain than pleasure. Parts of it I admired greatly, parts I laughed at till my sides were almost sore; other parts I read with absolute sorrow; because I think them utterly false and grievously mischievous. You have deserted…the true method of induction… There is a moral or metaphysical part of nature as well as the physical. A man who denies this is deep in the mire of folly.” In sy oorsig (oor die boek) wat in ‘The Spectator’ van 24 Maart 1860 gepubliseer is, skryf Sedgwick:
“Each series of facts is laced together by a series of assumptions, and repetitions of the one false principle. You cannot make a good rope out of a string of air bubbles. I cannot conclude without expressing my detestation of the theory, because of its unflinching materialism;—because it has deserted the inductive track, the only track that leads to physical truth;—because it utterly repudiates final causes, and thereby indicates a demoralised understanding on the part of its advocates.
Not that I believe that Darwin is an atheist; though I cannot but regard his materialism as atheistical. I think it untrue, because opposed to the obvious course of nature, and the very opposite of inductive truth. And I think it intensely mischievous.”
Wat was Darwin se motivering?
Ons kan dus sien dat die twee hoofmentors in Darwin se akademiese lewe, Henslow en Sedgwick, nie net Christene was nie, maar beide hewig gekant was teen enige vorm van biologiese evolusie. Hoekom het Darwin dan sy rug op hulle lering gekeer en sy eie anti-God, evolusionêre filosofie begin?
Die antwoord is eenvoudig: ten spyte van Henslow en Sedgwick se Christelike getuienis en gesprekke oor Christenskap en die Bybel wat Darwin moontlik met hulle gehad het, of dalk hulle siening oor die spesiale skepping en onveranderlikheid van spesies, is die één ding wat Darwin by hulle (veral Sedgwick) geleer het: die geloof in ou geologiese ouderdomme. So het hulle onwetend God se bonatuurlike handelinge, soos in Genesis beskryf, nietig verklaar en Darwin die tydsraamwerk gegee wat hy nodig gehad het om die evolusie-teorie te ‘laat werk’. Niks anders het saakgemaak nie!
‘Konsep van eenvormigheid’
Boonop was dit Henslow wat voorgestel het dat Darwin die eerste volume van Charles Lyell se ‘Principles of Geology’ (1830) saam met hom op die HMS Beagle neem. Bogenoemde boek het die konsep van eenvormigheid (uniformitarianism), wat aanvoer dat die aarde gevorm het deur die stelselmatige opbou van klein veranderings (huidige aardprosesse teen huidige tempo’s van intensiteit en omvang) oor enorme hoeveelhede tyd, ter tafel gelê.
Ten spyte van Henslow se waarskuwing is dit moeilik om ’n rede in te sien vir die feit dat hy enigsins die boek met sy aanhoudende argumentering oor die konsep van lang tydperke, vir Darwin aanbeveel het, tensy Henslow self die sienings gedeel het.
Interessant genoeg het Lyell die konsep van biologiese evolusie sterk verwerp. “He was ‘ … appalled at the thought of a chimpanzee in the family, of an ape aspiring to ‘the attributes and dignity of man’.” Volume 2 van sy ‘Principles of Geology’ (1832) was ’n boeklange weerlegging’ van Lamarck se idees oor evolusie – … gestapel met slim argumente teen die idee dat lewe geëvolueer het en deur ‘n familieboom voorgestel kan word.’
Darwin het ’n afskrif van hierdie tweede volume deur die pos in Montevideo (Uruguay) ontvang terwyl hy nog op die Beagle-vaart was. Maar weereens het Darwin genoeg van die lang geologiese tydperke ingeneem om evolusie te ‘laat werk’.
Slotsom
Vandag het baie kerke en teologiese skole die idee van lang ouderdomme aanvaar terwyl die Bybel se weergawe van God se skeppingswerk sowat 6 000 jaar gelede, verwerp word. Sommige dink dat dit só makliker gaan wees om ongelowiges tot geloof te bring. Maar dit is onsin.
Soos in Darwin se geval, sal sulke teen-Bybelse idees mense nie na geloof in God lei nie, maar eerder die geloofwaardigheid van God se eie skeppingsverhaal ondermyn ten gunste van die ateïstiese idee van evolusie.
Darwin se mentors
NGVishoek: Ds. ( dominee ) Martin Barnard.