Jordaan is onder die indruk van die probleem dat die kerk nie op ’n sinvolle manier met hierdie twyfelende en skeptiese Christene in gesprek tree nie. Die boodskap van die kerk is eenvoudig dat hulle moet terugkeer en weer soos kindertjies en met oorgawe glo. Die gaping tussen hierdie mense se geloofsbelewenis en die kerk se boodskap raak al hoe groter.
Die rede waarom die kerk nie met hierdie “ballinge” in ’n sinvolle gesprek tree nie, is natuurlik omdat daardie gesprek so moeilik is.
Die vaste verwysingspunte waarmee die kerk werk, soos geloofsbelydenisse en sinodale besluite, maak vir hierdie mense al hoe minder sin. Hulle het meer vrae as antwoorde en maak vrede met die paradoks en onsekerheid in hul geloofservaring.
Dit is die een kant. Die kerk sit met ’n groep wat wegsyfer en wie se stemme meestal nie verwoord word nie omdat hulle die gevoel het dat hulle en die kerk in elk geval by mekaar verby praat.
Maar dan is daar ook ’n ander kant, ’n teenoorgestelde pool, ’n ander groepering wat verbete vasklou aan die ou gevestigde waarhede en sieninge.
Dit is die groep lidmate wat Sondae behoefte daaraan het om iets van ’n veilige hawe te ervaar. Hulle wil nie uitgedaag word met nuwighede nie. Inteendeel, hulle soek net ’n spirituele ervaring wat in hul eie taal en eksklusiewe kultuur aangebied word.
Hier is ook sprake van ’n gaping, maar nou na die ander kant. Tussen wat hulle op ’n Sondagoggend verlang, aan die een kant, en die dinge waarmee die kerkleiding besig is, aan die ander kant.
Die gaping aan daardie kant is, net soos die ander gaping, besig om in ’n diep identiteitskrisis te ontwikkel.
Dit is asof lidmate op ’n rasionele vlak kennis neem van waarmee die kerk en die kerkleiers besig is.
Hulle aanvaar gelate dat daar op hoër kerklike vlak oor goed soos kerkeenheid en die Belhar-belydenis gepraat word solank dit net nie nader kom en hul eie veilige kerklike belewenis bedreig nie.
In navorsing wat ’n M-student onlangs by ’n gewone plattelandse gemeente naby aan die stad gedoen het, kom hierdie paradoksale verhouding wat mense met die kerk het duidelik na vore.
In gesprekke met ’n aantal lidmate word daar nogal verbasende insig in die groter prosesse getoon, maar ’n net so verbasende verharding as dit kom by hul eie gemeentebelewenis.
Daar is ’n groot openheid vir die verbreding van die konsep “Afrikaner”, met selfs ’n gewilligheid om meer inklusief te dink. Daar is ook ’n begrip en selfs ’n verdraagsaamheid teenoor kerkleiers en teoloë wat met nuwe idees eksperimenteer. Hulle glo dat Afrikaner-Christene en die kerke ’n roeping het in Afrika. Hierdie roeping is selfs vir sommige die rede waarom die kerk moet bly voortbestaan net soos dit tans is. As die kerk sou verander en verkrummel onder die politieke en ideologiese druk, sal hy nie meer hierdie roeping kan uitleef nie.
Dit sal ongehoorsaamheid aan God beteken. Dit lyk asof kerkeenheid en die Belhar-belydenis as ’n saak vir die groter kerk gesien word, maar dit moet net asseblief nie “afgedwing” word op gemeentes nie.
Die vraag is of die kerk (in hierdie geval die NG Kerk, maar dieselfde geld die ander tradisioneel Afrikaanssprekende kerke) hierdie bipolariteit kan akkommodeer? Hoe reageer die kerk op hierdie uiteenlopende kragte?
Aan die een kant is daar die uitdaging om denkende en vrydenkende lidmate te begelei tot ’n soort post-kerklike Christenskap. Dit is byna onmoontlik vir die kerk wat tradisioneel net een boodskap het, naamlik: Kom in; die heil is binne en die antwoorde is beskikbaar.
Wees net ’n goeie lidmaat.
Terwyl daardie mense nou eintlik hulp nodig het om hul geloof buite die kerk te vind en te beleef. Die kerk moet amper die onmoontlike leer sê, naamlik: Ander kant die kerk is daar ook geloof; kom ons help julle om ook sonder die kerk te bly glo en jul Christenskap uit te leef. As die kerk dit nie kan regkry nie, hou die gesprek met hierdie “ballinge” op en hulle skryf die kerk af.
Daarteenoor word dieselfde kerk gekonfronteer met dié groep wat bereid is om goeie en lojale lidmate te bly, maar met ’n duidelike voorwaarde.
Die voorwaarde is dat húl gemeente onaangetas moet bly. Al verander dinge daar bo rond, moet die kerk vir hulle die hawe bly van ou gevestigde “Afrikaner-waardes”.
En hulle verstaan van daardie “waardes” is ’n voortsetting van ’n eie, eksklusiewe kultuur, met afsonderlikheid soos van ouds.
Die stukkie navorsing in ’n tipiese landelike gemeente bevestig net die indruk wat ’n mens het, naamlik dat die kerk op baie plekke meewerk aan die instandhouding van ’n ongesonde eksklusiewe Afrikanerskap. In plaas daarvan dat die kerk lidmate help om ’n meer Bybelse verstaan van kerkwees te ontwikkel en ’n blootstelling bewerkstellig, wat taal- en kultuurgrense oorspan, word lidmate toegelaat om telkens weer in die ou gemaksone van die eie groep terug te trek.
Die boodskap oor kerkeenheid en inklusiwiteit word wel in teorie gehoor, maar dit bly op abstrakte vlak sonder dat mense pertinent en konkreet uitgedaag word tot ’n nuwe lewenswyse.
Individuele spiritualiteit sonder sosiaal-etiese implikasie is aan die orde van die dag.
Albei kragte sal deeglik in ag geneem moet word. In plaas daarvan om net toe te gee, sal daar robuuste gesprek met lidmate gevoer moet word oor die korrekte verstaan van die Evangelie van Jesus vir hierdie tyd en die eties-morele implikasie daarvan.
Albei groepe moet gehelp word om te verstaan wat die eise van die Evangelie vir húlle is.
Om net die kerk te verlaat in ’n soort hovaardige beterweterigheid met kritiek op die outydse boodskap is sekerlik nie in ooreenstemming met die verdraagsaamheid en liefde van Jesus nie. Net so kan na die ander kant nie toegelaat word dat die kerk soos ’n eksklusiewe klub funksioneer ter wille van die bevrediging van eie sosiale behoeftes nie.
Een ding is seker: Alles sal nie maar net kan voortgaan op die ou manier nie.
Die kerk sal haarself moet herontdek in ’n nuwe situasie en lidmate sal gehelp moet word om hul geloof in heeltemal nuwe taal te verwoord.
– Prof. Müller het pas afgetree as teoloog aan die Universiteit van Pretoria.
Bron: beeld.com
NGVishoek: Ds. ( dominee ) Martin Barnard.
