Daar was die reuk van gebraaide hoender in die Dover-stoof, wat midde-in ’n somer-hittegolf die hele huis verwarm het. Die beeld van my ma wat my bybly, is waar sy tussen die tafel en stoof beweeg terwyl die sweet op haar voorkop uitslaan.

Die reuk van kaneel oor die warm ryspoeding. Die reuk van gesnyde waatlemoen, gekoop by Mister Jacob se klein vrugtestalletjie. Die waatlemoen is versigtig deur Pa gekies volgens ’n beproefde wetenskaplike metode: ligte stampies om die rypheid te bepaal.

Daar was die reuk van liewe oom Alfie, wat probeer het om die getuienis van sy drankasem met die een of ander pepermentlekker te verdoesel. Hy’t goed geweet as my oorlede ma, sy skoonsuster, op hierdie heilige dag net ’n klankie sou kry, sou sy andermaal met ’n onvoorbereide preek lostrek en haar bedien van die woorde van ’n Bybelse wysgeer aansienlik sterker as oom Tas: “Wyn maak jou ligsinnig, drank laat jou lawaai maak; niemand wat van dronkenskap slinger, is verstandig nie” (Spreuke 20:1).

Daar was die reuk van antie Doris se beroemde hoenderpastei, wat sy elke jaar getrou van Bonteheuwel na Retreat gebring het om die oorlaaide Kerstafel verder te laat kreun. Oral was die reuk van goedkoop reukweerder, iets genaamd Brutt, aangesien dit indertyd die bekostigbaarste Kersgeskenk was. Die reuk van flou ­Oros…hoe meer water bygevoeg is, hoe verder kon die voorraad natuurlik gerek word.

Die reuke het verander. Allerlei lugverfrissers verwyder die reuke. Die vleise word verpak in deftige sakkies wat die geure inhou; blykbaar bevorder dit die smaak van die vleis. Die huise wat ons nou het, is groter, sodat die reuke by die talle vensters uitdryf en in die ope lug in die niet en uit die herinnering verdwyn.

Die reuk van duurder parfuums is met Kerstyd meer subtiel in die huis. Dis ook nie ’n uitgemaakte saak dat Kersdag tuis deurgebring sal word nie, want meer geld beteken die gesin kan uitgeneem word na een van die talle hotels wat peperduur middagetes aanbied. 

Moeders en vroue beskou dit nie meer as hul onafwendbare plig om hulle op openbare vakansiedae in ’n warm kombuis af te sloof en daarna twee dae lank te moet opruim nie. Maar die hotels het geen bekende reuke nie.

Dit voel vir my al wat van hierdie kleinood oorgebly het, is die herinnering: die reuke van ’n tradisionele Kersfees in ’n pas geverfde, oorvol munisipale huisie, en goedkoop laventel en kaneel. Nou is dinge anders, want ons tel as’t ware die getal mense wat die Kersmaal gaan meemaak.

Die gaste bring nie meer geskenke nie, behalwe vir die kleingoed, want dit sal ’n verleentheid skep vir die familielede wat dit nie kan bekostig nie. Die Kersboom ruik nie meer na ’n stekelrige denneboom nie, want die familie het ook omgewingsbewus geword. Dus is die boom nou ’n nagemaakte Kerskegel van Game, kompleet met kleurvolle liggies en netjies opvoubaar om tot volgende Kersfees in ’n kas gebêre te kan word.

Ek vind dit verstommend hoeveel van ons herinnerings aan Kersfees uit ons reuksin ontspring. Dié herinnerings is nou anders as voorheen, maar nuwes sal altyd gebore word. En tog is daar iets wat nooit verander nie: die louter vreugde om saam met geliefdes te wees, en die dankbaarheid vir die lewensveranderende herinnering aan die Een wat in Betlehem gebore is. Die reuke van die krip moes uniek gewees het.

Geseënde Kersfees, lesers.

– Oorspronklik verskyn in Die Burger