Alhoewel baie van die ou apokriewe geskrifte van die Nuwe Testament histories  nie juis betroubaar is nie, gee dit tog vir ons breër perspektiewe op die denkwêreld van die mense rondom die tyd van Jesus.  Sonder daardie agtergrond is dit moeilik om te verstaan hoe die hele verhaal van die ster van Betlehem en die “wyse manne” inmekaar steek en dan skryf sommige baie Bybelgebeure, soos o.a. die gebeure in Matt 2,  maklik as “mites” af.

Die Ster van Betlehem (Matt. 2:2)

Kerskaartjie- en Kinderbybelprente het daartoe gelei dat baie mense dink dat die sterrekykers reeds die nag van die geboorte aan Jesus hulde gebring het. Uit Matt. 2:11 weet ons egter dat dit lank daarna was en dat hulle Hom en Maria in ‘n huis in Betlehem gevind het, waar Josef-hulle intussen herberg gevind het.

Ons weet ook dat Josef, Maria en Jesus veertig dae na Jesus se geboorte nog steeds in Judea was, want hulle was op die veertigste dag by die tempel in Jerusalem om ‘n reinigingsoffer vir Maria te bring (Lev. 12:11-8) Op dieselfde dag moes Jesus, as eersgebore seun, ook “losgekoop” word (Eks. 13:11-16 .) Wat hieruit baie duidelik blyk, is dat die sterrekykers 40 dae na Jesus se geboorte nog nie by Jesus was om hulde te bring nie, want baie kort na hulle besoek het die kindermoord in Betlehem plaasgevind en moes Josef met sy gesin na Egipte vlug.

“Ons het sy ster in die Ooste gesien…”

Hoe moet ons hierdie gebeure verstaan?

• Die mense van die Ooste het geglo dat elke mens onder ‘n bepaalde ster gebore word. Die hemelliggame is in blokke verdeel en verskillende sterrebeelde het name gekry, bv. die visse, die ram, ens.  Op 29 Mei in die jaar 7 v.C het daar ‘n konjunksie van die twee planete, Jupiter en Saturnus, plaasgevind (die twee planete het in lyn agter mekaar te staan gekom en het van die aarde af soos een groot, helder ster gelyk). Dit het in die beeld van die visse plaasgevind.  In Oktober en Desember dieselfde jaar het dit weer gebeur.

• Talle bronne verwys na hierdie uitsonderlike gebeurtenis. Johannes Kepler, die keiserlike matematikus en hofastronoom in Praag het presies dieselfde verskynsel in 1603 deur sy eenvoudige teleskoop waargeneem. Hy het onthou van voorspellings wat deur ‘n Joodse rabbyn, Abarbanel, gemaak is oor ‘n ster wat ‘n rol sou speel by die koms van Christus. Dit is belangrik om te onthou dat ‘n ster al in Num 24:17 die teken was van die Koning wat “uit Jakob” sou kom en dat Bileam, wat hierdie profesie geuiter het, volgens Joodse oorlewering ‘n sterrekyker uit die Ooste was.

• Kepler het berekenings gemaak en gevind dat daar in die jaar 7 v.C. drie sulke konjunksies in een jaar was. Moderne sterrekundiges kan in planetariums die horlosie van die wêreldgeskiedenis terugdraai en daar is gevind dat Jupiter en Saturnus wel drie maal in die jaar 7 v.C. in die beeld van die visse in konjunksie gegaan het: op 29 Mei, 3 Oktober en 4 Desember.

• Baie teoloë en sterrekundiges glo dat daardie groot samestand van die twee sterre om een groot ster te vorm, dalk die Ster van Betlehem van Matteus 2 kon gewees het. Bybelse en oudheidkundige gegewens versterk dié moontlikheid.

• Ons moet in gedagte hou dat die wyse manne in die Ooste “magiërs” was, maar ook “sterrekykers”. Hulle is beskou as “wyse manne” want hulle was  astronome (sterrekundiges) maar ook astroloë (sterrewiggelaars) wat deur ‘n studie van die stand van die sterre die lotgevalle van volke en mense probeer bepaal het. Jupiter is in die oudheid beskou as die koningster, en Saturnus as die beskermster van die Joodse volk en. Volgens die Galdeërs was die vissebeeld die teken van die lande aan die Middellandse See, dus ook van die Joodse land. Toe Jupiter en Saturnus dus saamstaan om so ‘n wonderster in die beeld van die visse te laat verskyn, het die magiërs tot die gevolgtrekking gekom dat die groot en langverwagte Koning van die Jode uiteindelik gebore is.

• As “wyse manne” (geleerdes) en “magiërs” het hulle nie net ‘n studie van die sterre nie, maar ook van heilige geskrifte gemaak. Dit is duidelik dat hulle geweet het van die Messiasverwagting by die Jode – waarskynlik uit die Septuagint (die Griekse vertaling van die Joodse Bybel wat wyd in omloop was). Deur die diaspora-Jode (Jode in vreemde lande na die ballingskap) wat ook tussen hulle gewoon het, sou hulle ook van die Messiasverwagting geweet het.  Daarom maak hulle klaar en vertrek na die Joodse land om hulde aan Hom te bring.

• Dit is die manier waarop die ster hulle na die Kindjie “gelei” het. Dit is die rede waarom hulle nie reguit na Betlehem gegaan het nie, maar eers oral in die hoofstad, Jerusalem, na Hom gevra het. Hulle het sommer aangeneem dat die klein prinsie in die paleis in die Joodse hoofstad gebore sou word.

• Ons weet ook dat, toe hulle by Herodes in sy paleis was, die ster nie meer sigbaar was nie, want Herodes het hulle “uitgevra na die tyd van die verskyning van die ster” (Matt. 2:7). Dit wys dat die ster verskyn en weer verdwyn het en dat die gewone mense ook nie die ster raakgesien het of enige betekenis daaraan geheg het nie, want hulle was nie “sterrekykers” nie.

• By die Skrifgeleerdes doen Herodes navraag na die plek waar die Messias gebore sou word. Hulle aanhaling uit Miga 5:1 lei die magiërs uiteindelik na Betlehem. Die Skrif lei hulle dus uiteindelik na Betlehem, maar ons lees dat, toe hulle buite Jerusalem kom, hulle skielik weer die ster bo Betlehem gesien het.

Hulle was verheug daaroor (Matt. 2:10). Dit wys duidelik dat hulle die ster vir ‘n hele tyd nie gesien het nie, maar in Jerusalem skielik weer gesien het.

• Al hierdie Skrifgegewens wat so ooreenstem met dié buitengewone natuurverskynsel, laat baie mense dink dat daardie konjunksie van Jupiter en Saturnus wat in die jaar 7 v.C. minstens twee keer sigbaar was, moontlik die Ster van Betlehem kon gewees het.

Christus in 7 voor Christus gebore?  Hoe dan nou?

Ja, dis nie ‘n fout nie!  Jesus is nie aan die begin van ons jaartelling gebore nie, maar êrens tussen 7-5 v.C.  In die jaar 533 n.C. is die monnik Dionysius Exiguus gelas om die geboortejaar van Christus te bepaal. Ongelukkig het hy berekeningsfoute gemaak wat te laat ontdek is om reggestel te word. Ons weet egter dat die kindermoord in Betlehem een van Herodes se laaste werklike groot gruweldade was. Sy heel laaste gruweldaad was om sy eie seun, Antipater, vyf dae voor sy eie dood te laat teregstel. Herodes is in 4 v.C. dood. 

Matt 2:16 sê duidelik dat Herodes “al die seuntjies van 2 jaar en jonger om die lewe laat bring het. Hy het die twee jaar bereken volgens die tyd wat hy by die sterrekundiges vasgestel het.” (Nuwe Lewende Vertaling)  As een van sy laaste groot gruweldade die kindermoord was (dalk ‘n paar maande of jaar voor sy eie dood) en Jesus is ‘n jaar of twee vroeër gebore, dan kon 7 v.C. die geboortejaar van Jesus gewees het.

God van Natuur, Skriftuur en Wetenskap

As dit werklik so gebeur het, dan wys dit vir ons dat die grote God nie net die geskiedenis in sy hand hou nie, maar Hy beheer ook die oneindige heelal.  Hy is die God van Natuur en Skriftuur en Hy praat met verskillende mense in die “taal” wat hulle kan verstaan. Met die sterrekykers praat Hy deur Natuur  (die Algemene Openbaring van God) – die taal wat hulle verstaan. Met die Skrifgeleerdes, en vandag ook met ons, praat Hy deur Skriftuur (die besondere openbaring van God) en ook deur die Natuur  en die Wetenskap om sy Almag en Grootheid en die wonder van sy liefde aan ons te openbaar.

Dit is die boodskap van Kersfees en die Ster van Betlehem!