A. DEFINISIES
1. Sakrament.
In die sfeer van die Christendom skep die woord sakrament die indruk dat deur die beoefening van sekere rituele of liturgie, op een of ander manier, genade effektief oorgedra word aan die deelnemer of beoefenaar van die ritueel. Tot watter mate hierdie genade oorgedra word, word verskillend beskryf/geïnterpreteer deur verskillende groepe. Volgens die Rooms Katolieke kerk het genade wat deur die sakramente oorgedra word reddings waarde. Met die Reformasie, is ander idees aangaande die sakramente geformuleer. Die Gereformeerde definisie van ʼn sakrament is: ʼn Sakrament is ʼn heilige ordinansie ingestel deur Christus in Wie, deur tasbare tekens van God se genade in Christus en die voordele van die verbond van genade verteenwoordig word, geseël word en toegepas word op gelowiges en so doende uiting gee aan hulle geloof en getrouheid aan God. In die Gereformeerde siening is die sakrament ʼn werklike middel tot genade. Dit is ʼn middel ingestel en aangewend deur die Messias om die voordele van Sy verlossing oor te dra aan sy kinders wat dan deel in die seëninge waarvan die sakramente Goddelik ingestelde tekens en seëls is. Volgens die Gereformeerde siening is die effektiwiteit nie in die elemente nie, maar eerder as gevolg van die seëning van Christus en die werking van Sy Gees. Verder is hierdie oordra van genade slegs doeltreffend vir volwassenes indien dit met geloof ontvang word. Die verlossende en heiligmakende invloed is net van toepassing op gelowiges. Weereens volgens Gereformeerde siening is daar ʼn outomatiese oordra van genade aan die deelnemer van die sakrament.
2. Ordinansie
ʼn Ordinansie kan gedefinieer word as ʼn ritus, ritueel of gebruik voorgeskryf deur die Messias om deur die kerk beoefen te word as ʼn uiterlike teken van die verlossings waarheid van die Christelike geloof. Eerder as om die ordinansies te sien as voertuie vir genade, is dit beter om dit te sien as sigbare tekens van die waarheid van ons verlossing en dit is waarom die term ordinansie ʼn beter term is om te gebruik as die term sakrament.
B. KWALIFISERING VAN N ORDINANSIE
Hoe bepaal ʼn mens wat is ʼn ordinansie en wat is nie? Die beste manier om ʼn optrede te kwalifiseer as ʼn ordinansie is om drie toetse toe te pas. As al drie elemente teenwoordig is, kwalifiseer die optrede/handeling as ʼn ordinansie.
Eerstens moet mens kyk, is dit ʼn opdrag van Jesus (Yeshua)? Het Hy gelowiges beveel om dit te beoefen? Natuurlik het Hy gelowiges beveel om baie dinge te doen, maar nie al hierdie dinge het ordinansies geword nie. Nie te min, kon iets nie ʼn ordinansie word tensy dit deur die Messias beveel is nie.
Die tweede toets vir ʼn ordinansie is: Was die optrede/handeling beoefen in die boek van Handelinge?
Die derde toets is: Word die ritus, ritueel of handeling verder uitgelê in die Briewe? Verduidelik die Briewe die teologiese betekenis/belangrikheid van die uiterlike handeling?
C. DIE HOEVEELHEID ORDINANSIES
Hoeveel ordinansies is daar? In Rooms Katolisisme is daar sewe ordinansies. In die Roomse kerk staan dit bekend as die sewe sakramente. Hierdie sewe sakramente is: ordinering, bevestiging, die huwelik, die heilige oliesel, boetedoening, doop en die eucharistie of die nagmaal. Die verskillende “Brethren” groepe glo in drie ordinansies; doop, die nagmaal en die was van voete. Die was van voete word aanvaar as ʼn ordinansie op grond van Johannes 13:12-15 waar Jesus Sy dissipels beveel het om mekaar se voete te was in vers 14. Joh 13:12 Toe Hy dan hulle voete gewas en sy bo-klere geneem het, gaan Hy weer aan tafel en sê vir hulle: Verstaan julle wat Ek aan julle gedoen het? Joh 13:13 Julle noem My Meester en Here, en julle is reg, want Ek is dit. Joh 13:14 As Ek dan, die Here en die Meester, julle voete gewas het, is julle ook verplig om mekaar se voete te was. Joh 13:15 Want Ek het julle ‘n voorbeeld gegee om, net soos Ek aan julle gedoen het, ook so te doen. Hulle glo voete was is ʼn simbool van die versoening (atonement) net soos die doop en die nagmaal simbole is van die versoening en daarom is die was van voete hulle derde ordinansie. Maar is die was van voete werklik ʼn ordinansie? In hierdie gedeelte beklemtoon die konteks nie die was van voete nie, maar nederigheid. Verder in die selfde konteks is die was van voete nie ʼn simbool van versoening nie, maar ʼn simbool van geestelike reiniging van die gelowige wat reeds versoening ontvang het. Hierdie Skrif gedeelte leer dus nie dat die was van voete ʼn ordinansie is nie. Laastens voldoen die was van voete nie aan al drie vereistes nie. Alhoewel dit deur die Messias beveel is, is dit nooit as ʼn gebruik opgeteken in die boek van Handelinge nie en is daar ook nie ʼn verdere teologiese uitleg daarvan in die Briewe nie. Ons sien dus dat daar net twee rituele, optredes of handelinge is wat kwalifiseer as ordinansies en dit is die doop en die nagmaal.
D. DIE NODIGHEID VIR DIE ONDERHOUDING VAN DIE ORDINANSIES.
Waarom is dit nodig om die ordinansies te onderhou? Volgens Rooms Katolisisme en Lutheranisme, moet dit onderhou/beoefen word omdat dit regenerasie waarde het, met ander woorde dit het verlossings waarde. Die Bybel leer dit glad nie. Die Bybelse rede vir die beoefening van die ordinansies is ʼn saak van gehoorsaamheid, gelowiges doen dit om gehoorsaam te wees aan die opdragte van die Skrif.
II. DIE ORDINANSIE VAN DIE DOOP
Die ordinansie van die doop gaan bespreek word in sewe areas; die betekenis van die doop, die kwalifikasies van die doop as ʼn ordinansie, die formule vir die doop, die metodes van doop, die onderworpenes aan die doop en die verhouding tussen die doop en verlossing en herdoop.
A. DIE BETEKENIS VAN DIE DOOP
Een van die definisies wat gebruik word vir die doop is die Westminster Confession wat deur baie van die Gereformeerde kerke gebruik word en dit lui as volg: “Baptism is a sacrament wherein the washing with water in the name of the Father and of the Son and of the Holy Spirit both signify and seal one’s ingrafting into Christ and partaking of the benefits of the covenant of grace and our encouragement to be the Lord’s recipients of grace.” Hierdie definisie kan opgebreek word in vyf verskillende punte. Eerstens is dit ʼn heilige ordinansie. Tweedens is dit ʼn middel tot genade vir die gelowige. Derdens is dit ʼn teken en seël van die “Verbond van Genade”. Vierdens is dit bedoel as ʼn ewige verpligting. Vyfdens belowe God om die voordele verbonde aan die doop te verskaf. Die Gereformeerde posisie verkondig dus die element van die oordra of skenk van genade in hierdie daad i.e. die doop, en verbind dit met die teologiese konsep bekend as die verbond van genade wat nêrens in die Bybel te vinde is nie.
Daar is ʼn beter definisie wat meer in lyn is met die Joodse oorsprong van die doop (onthou die eerste Christene was Jode): “Baptism is an identification or association with a person or message or group.” Die woord “identifikasie” is die enkele en mees belangrike woord wat presies beskryf wat die doop beteken. Byvoorbeeld, in Judaïsme was daar ʼn praktyk/beoefening van proseliet/bekeerling doop, wanneer ʼn heiden omgeskakel/bekeer het na Judaïsme, is hy gedoop; en na sy doop het hy homself geïdentifiseer met Judaïsme en die Joodse volk. Iemand wat deur Johannes die Doper gedoop is, het homself geïdentifiseer met die boodskap van Johannes en het homself daartoe verbind om die Messias te aanvaar wanneer die Messias bekend sou word. Die woord doop met die doop van gelowiges (believers baptism) of Christen doop word ook beste gedefinieer deur die woord “identifikasie”. ʼn Gelowige identifiseer homself met drie dinge; die dood, die begrawe en die opstanding van die Messias.
Daar is vyf sleutel Griekse woorde wat gebruik word om die betekenis van die woord “baptism” of doop te bepaal. Die eerste woord is “bapto” wat beteken “to dip” indruk/insit of doop soos om jou beskuit in die koffie te doop en die woord word drie keer in die Nuwe Testament gebruik. Die tweede woord is “baptizo” of doop i.e. die doop van mense en word agt keer in die Nuwe Testament gebruik. Die derde woord is “baptisteis” wat beteken doper of iemand wat die aksie uitvoer soos Johannes die Doper en dit word vier keer gebruik. Die vierde woord is “baptisma” wat doop beteken soos die doop van mense en word twee en twintig keer gebruik. Die vyfde woord is “baptismos” wat op twee verskillende maniere vertaal word naamlik doop of om te was en hierdie woord word nege keer gebruik.
B. DIE KWALIFIKASIE VAN DIE DOOP AS N ORDINANSIE
Die doop kom al drie vereistes na om te kwalifiseer as ʼn ordinansie. Eerstens was dit deur Christus beveel. (Mat 28:18 En Jesus het nader gekom en met hulle gespreek en gesê: Aan My is gegee alle mag in die hemel en op aarde. Mat 28:19 Gaan dan heen, maak dissipels van al die nasies, en doop hulle in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees; en leer hulle om alles te onderhou wat Ek julle beveel het. Mat 28:20 En kyk, Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld. Amen.) Tweedens word dit beoefen in die boek van Handelinge. (Act 2:38 En Petrus sê vir hulle: Bekeer julle, en laat elkeen van julle gedoop word in die Naam van Jesus Christus tot vergewing van sondes, en julle sal die gawe van die Heilige Gees ontvang. Act 2:41 Die wat toe sy woord met blydskap aangeneem het, is gedoop; en daar is op dié dag omtrent drie duisend siele toegebring. Act 8:12 Maar toe hulle Filippus geglo het, wat die evangelie aangaande die koninkryk van God en die Naam van Jesus Christus verkondig het, is hulle gedoop, manne sowel as vroue. Act 8:13 En Simon het ook self gelowig geword, en nadat hy gedoop was, gedurig by Filippus gebly; en hy was verbaas toe hy die tekens en groot kragte sien gebeur. Act 8:36 En terwyl hulle voortreis op die pad, kom hulle by water; en die hofdienaar sê vir hom: Daar is water; wat verhinder my om gedoop te word? Act 8:38 En hy het beveel dat die wa moes stilhou; en hulle het altwee in die water afgeklim, Filippus en die hofdienaar; en hy het hom gedoop. Act 9:18 En dadelik het daar iets soos skille van sy oë afgeval, en hy kon onmiddellik weer sien; en hy het opgestaan en is gedoop. Act 10:47 Niemand kan tog die water weer, dat hierdie mense, wat net soos ons die Heilige Gees ontvang het, nie gedoop word nie? Act 10:48 En hy het beveel dat hulle gedoop moet word in die Naam van die Here. Toe het hulle hom gevra om nog ‘n paar dae te bly. Act 16:15 En toe sy en haar huisgesin gedoop is, het sy by ons aangedring en gesê: As u oordeel dat ek in die Here glo, kom dan in my huis en bly daar. En sy het ons gedwing. Act 16:33 En in dieselfde uur van die nag het hy hulle geneem en hulle wonde gewas, en hy is onmiddellik gedoop, hy en al sy mense. Act 18:8 En Crispus, die hoof van die sinagoge, het met sy hele huisgesin in die Here geglo; en ook baie van die Korinthiërs het, toe hulle hom hoor, gelowig geword en is gedoop. Act 19:5 En toe hulle dit hoor, is hulle gedoop in die Naam van die Here Jesus.) Derdens is die doop verder uiteengesit in die Briewe. (Rom 6:3 Of weet julle nie dat ons almal wat in Christus Jesus gedoop is, in sy dood gedoop is nie? Rom 6:4 Ons is dus saam met Hom begrawe deur die doop in die dood, sodat net soos Christus uit die dode opgewek is deur die heerlikheid van die Vader, ons ook so in ‘n nuwe lewe kan wandel. Rom 6:5 Want as ons met Hom saamgegroei het deur die gelykvormigheid aan sy dood, sal ons dit tog ook wees deur dié aan sy opstanding; Col 2:11 in wie julle ook besny is met ‘n besnydenis wat nie met hande verrig word nie, deur die liggaam van die sondige vlees af te lê in die besnydenis van Christus, Col 2:12 omdat julle saam met Hom begrawe is in die doop, waarin julle ook saam opgewek is deur die geloof in die werking van God wat Hom uit die dode opgewek het.)
C. DIE FORMULE VIR DIE DOOP
Die formule vir die doop word vir ons gegee deur Jesus in Matteus 28, die doop moet gedoen word in die naam van die Vader en van die Seun en van die Heilige Gees. (Mat 28:18 En Jesus het nader gekom en met hulle gespreek en gesê: Aan My is gegee alle mag in die hemel en op aarde. Mat 28:19 Gaan dan heen, maak dissipels van al die nasies, en doop hulle in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees; en leer hulle om alles te onderhou wat Ek julle beveel het. Mat 28:20 En kyk, Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld. Amen.) Deur hierdie formule te volg kon die doop van gelowiges onderskei word van ander dope wat plaas gevind het gedurende daardie tyd soos byvoorbeeld proseliet doop en die doop van Johannes die doper. Daar is die wat leer dat omdat die boek van Handelinge slegs die naam van Jesus noem in verband met die doop, slegs Sy naam gebruik hoef te word wanneer iemand gedoop word. Hierdie mense verstaan nie die Joodse konteks waarvan die Christen doop sy oorsprong het nie. Weereens die doop was oorspronklik ʼn Joodse praktyk lank voor dit ʼn praktyk van die kerk geword het. Wanneer die Nuwe Testament praat daarvan om in die Messias se naam gedoop te word, gebruik dit nooit die woord “net of alleen” nie. Dit praat van die Messias of Jesus en nie die Vader of die Gees nie, alleenlik omdat dit genoeg is om dit te onderskei van ander vorme van doop. Wanneer die Nuwe Testament sê, doop in die naam van Jesus, dan beteken dit slegs die persoon gedoop word met die doop van gelowiges of Christen doop en nie die proseliet doop of die doop van Johannes of enige ander doop wat in daardie dae beoefen is nie. Die uitdrukking “doop in die naam van Jesus” word dus slegs gebruik om die doop van gelowiges te onderskei van ander tipes van doop. Die formule egter is doop in die naam van die Vader en van die Seun en van die Heilige Gees.
NGVishoek: Ds. ( dominee ) Martin Barnard.
